iMBAT2001

   Murat Batur  

Siirt için hava durumu

       Bu bölünme neticesinde; daha önce 11.519 km2 olan yüzölçümü 5.406 km2 ye, 550.000 olan nüfus ta 250.000’e inmiştir. Bunların dışında; ormanlık alan, yüzölçümüyle orantılı olarak % 50 civarında azalırken, ekilebilen ve sulanabilen alanlarda bu oran % 70’e varmıştır. Siirt ili, Dicle nehrinin kollarından olan Botan ve Reşan çayları arasında, etrafındaki 7 tepeninyamaçlarında kurulmuş ve günümüzde ovaya doğru yayılmaya başlamıştır. İl alanı; kuzeyde Bitlis, doğuda Van ve Hakkari, güneyde Şırnak ve Mardin, batıda Batman illeriyle çevrilidir. Denizden yüksekliği ortalama 930 metre olan Siirt’te karasal iklim hakimdir. İlin doğu ve kuzeyinde kışlar daha yağışlı ve sert olup, güney ve güneybatısında ise, kışın ılık iklimine karşın, yazları çok sıcak ve kuraktır. Karın yerde kalma süresi çoğu yıl 10 günü geçmez. Ölçülen en yüksek sıcaklık Ağustos ayında 43 ve en düşük sıcaklık ta, Ocak ayında -19 derece olmuştur. Fıstık ve Bıtım ağaçlarının bol olduğu bağ, bahçe ve bostanlarla çevrelenmiş olan Siirt’te, 4 mevsim de, değişik güzellikte yaşanır. Siirt’in arazi yapısı dağlık ve engebelidir. Bundan dolayı kırsal kesimde kalan yerleşim birimleri küçük ve çok sayıdadır. Toplam nüfusun % 35’i Merkez’de, geri kalanı ilçelerde bulunmaktadır. Kentsel alandaki nüfus yoğunluğu % 45 olurken, kırsal alandaki yoğunluk % 55’i bulmaktadır. Erkek nüfusunun % 65’i, kadın nüfusunun % 41’i ve toplam nüfusun da % 54’ü okur yazar olan Siirt’te, okullaşma oranları; ilkokul için % 74, ortaokul için % 23 ve lise için % 23 şeklindedir. Siirt’e kara, hava ve demir yollarıyla ulaşmak mümkündür. Yeni yapılan ve 1640 metrelik pisti bulunan havaalanının hizmete girmesiyle, terör nedeniyle biraz azalan turizm tekrar canlanmıştır. Türkiye’nin demiryolu şebekesinin güneydoğu Anadolu’daki son ucu, gelişmiş ilçelerden biri olan Kurtalan’da bulunmaktadır. Bunun da Merkez’e olan uzaklığı 30 km’dir. Halkın başlıca geçim kaynakları; tarım, hayvancılık ve el sanatlarıdır. Belli başlı tarım ürünleri olarak; arpa, buğday, mercimek, tütün, pamuk, nohut, özellikle zivzik çeşidi çok meşhur olan nar, üzüm ve meşhur Siirt Fıstığı sayılabilir. 225.000 fıstık ağacının meyve verdiği Siirt’te, yaklaşık 10 milyon Bıtım (yabani fıstık) ağacı bulunmaktadır. İrilik ve yağlılık ve lezzet açısından; Türkiye’de Antep Fıstığı’ndan, dünyada ise İran Fıstığı’ndan daha makbul sayılan Siirt Fıstığından, ağaç başına alınan 5 kiloluk verim, Türkiye ortalaması olan 1.8 kilonun yaklaşık 3 katıdır. Siirt’teki yıllık ortalama üretim 1100 ton civarındadır. Hayvancılık çok modern usullerle olmamakla birlikte, daha çok küçük baş besiciliği ve özellikle Pervari’de arıcılık şeklinde, yaygın olarak sürdürülmektedir. Pervari’de üretilen bal tabii olduğ için, özellikle İstanbul’dan çok rağbet görmektedir. El sanatları olarak; il merkezinde battaniye tezgahları yaygın olup, buralarda tiftikten dokunan Siirt Battaniyesi, ülke genelinde tanınmakta ve talep edilmektedir. 200 tezgahın yılda 100 ton tiftik işleyerek ürettikleri bu battaniyeler; yalnızca gri, kahverengi ve siyah renklerde üretilmektedir. Üreticiler; battaniyelerin üzerine, istenilen yazıları yazmakta, resimleri işlemektedir. Son zamanlarda manto, kaban ve döpiyes gibi kadın giysilerinin yapımında da kullanılmaya başlanan bu battaniyeler, küçük çaplı olmakla birlikte, bazı Avrupa ülkelerine de ihraç edilmektedir. Siirt’te yer alan belli başlı dağlar; Pervari’de Harakol (2943 m), Baykan’da Kalams (2710 m), Şirvan’da Beknovi (2650 m) ve Eruh’ta Terazin Tepe (2268 m) olmakla birlikte, önemli akarsular da; Dicle ve bunun iki kolu olan Botan ve Garzan çayları ile Kezer, Başur, Kilis, Zorova ve Reşan’dır. Hem sağlık hem de turizm açısından büyük önemi haiz olan başlıca 3 kaplıca mevcuttur: Bunlar; Eruh yolu üzerinde ve Botan çayı kenarında bulunan Billoris, Güçlükonak beldesinde ve Dicle nehri kıyısında bulunan Hısta ve Kışlacık köyünde Reşan çayı kıyısında bulunan Lif kaplıcalarıdır. 

          Yetiştirdiği alimlerin bulundukları zamana damgalarını vurmaları nedeniyle; Siirt, Ulemalar Şehri olarak ta bilinir. Bu alim ve evliyaların bazıları; İsmail Fakirullah,yazdığı Marifetname adlı eseriyle de bilinen İbrahim Hakkı, Üveys El-Karani, Şeyh Musa,Şeyh Süleyman, Şeyh Ebu-l Vefa, Şeyh-üt Türki, Şeyh Halef, Şeyh-ül Horani, Şeyh İlyas, Şeyh-ül Sibre, Şeyh-ül Hazin, Şeyh Saad, Şeyh Cerrah, Şeyh Muhammed Tarmili, Şeyh Mücahit, Şeyh Hamza, Gavs-ül Memduh, Şeyh Şerafettin, Molla Halil, Şeyh Hattap, Şeyh Celaleddin ve son dönemlerden Şeyh Muhammed Kazım Aydın ile halen hayatta olan Molla Bedrettin Sancar’dır. Siirt; eski bir yerleşim merkezi olması, çeşitli kavim ve halkların burada yaşamaları nedeniyle, çok zengin kültür ve folklöre sahiptir. Bunun doğal sonuçlarından bazıları; kültür varlıkları, yemek ve tatlılar ile mahalli oyunlardır. Kültür varlıkları olarak; Ulu Cami, Rahimiye Medresesi, Asakir (Çarşı) Camii, Cumhuriyet Camii, Suk-ul Ayn Çeşmesi, Derzin Kalesi, Ulular (Çarpıran) Köprüsü, Kıver ( Hatem-i Tay) Kalesi, Erzen Şehri Kalıntıları, Küfre Kalesi, Körmas Kalesi, Irün Kalesi ve Bünyan Duvarı sayılabilir. Siirt yemekleri; damak lezzeti nedeniyle, dünya yemekleri arasında ön saflardadır. Siirt’in kendine has yemek ve tatlıları olarak; Büryan (Kuyu Kebabı), Perde Pilav, Siirt Köftesi (Kitel), Sarmısaklı Köfte, Ayranlı Yarma (Şişe Şirten), Bağırsak Dolması (Bumbar-Cokat), Siirt Ekşi Dolması, Varak Kek, Aside, Sarılı Muska Tatlısı (Rayoş-el Meketip) ve İmçerket örnek olarak gösterilebilir. Siirt ve çevresinde çok değişik mahalli oyunlar oynanmakta ve geleneksel kutlamalar yapılmaktadır. Bunlara örnek olarak; Şeyhani ,Govent ve Karakıştani oyunları; Mirani-Şeyhani, Girani, Botani, Garzani, Çaçani, Hırpani ve Roşki halayları; Cigor ve Yumurta bayramları verilebilir.